Jakie metody pomagają efektywnie i efektownie nauczać? Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu zorganizowało 13 listopada 2018 r. konferencję „Storytelling – możliwości, korzyści i przyjemności sztuki opowiadania w procesie edukacyjnym”. Jej celem było zapoznanie nauczycieli ze storytellingiem – metodą pracy z uczniami, pozwalającą kształcić umiejętności posługiwania się słowem.

Otwierając konferencję, dyrektor toruńskiego KPCEN Sławomir Żebrowski wspomniał, że sztuka opowiadania towarzyszy ludzkości od początku dziejów – zanim pojawił się alfabet, to najpierw porozumiewano się dźwiękami i słowami. Wskazał także na popularność technik storytellingowych w marketingu w kontekście poszukiwania przez nauczycieli skutecznego „sprzedawania” wiedzy uczniom. Anna Piątek, konsultantka KPCEN i kierownik konferencji, w kilku słowach wprowadzenia do tematyki obrad zaznaczyła, że obecnie w edukacji dominuje dążenie do skrótowości, do kondensacji treści, testowego sprawdzania wiedzy, natomiast ten powrót do korzeni, do opowiadania, jest szansą na zrównoważenie takich tendencji.

Wystąpienie dr Małgorzaty Litwinowicz-Droździel, pracownika Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, opowiadaczki, animatorki kultury, zatytułowane Sztuka opowiadania w przestrzeni edukacji. Możliwości, pożytki, przyjemności było wezwaniem do sensownego mówienia i uważnego słuchania. Prelegentka we wstępie do swojego wykładu wspomniała, że działa w ramach stowarzyszenia Grupa Studnia O., zajmującego się popularyzowaniem sztuki opowiadania. Zaznaczyła, że zawsze była ona niszowym, kameralnym zjawiskiem, choć jest skierowana ku kontaktowi z drugim człowiekiem oraz podkreśliła, że sztuka opowiadania wychodzi z naszego doświadczenia dzieciństwa, jest typowa dla wczesnej edukacji, gdy opowiada się najmłodszym bajki. Z czasem, gdy przechodzimy kolejne etapy edukacyjne, nabywamy przekonania, że język faktograficzny jest bardziej wartościowy od opowieści. Czy tak jest w rzeczywistości? Badaczka przytoczyła dwa przykłady udowadniając, że można przekazać wiedzę wykorzystując sztukę opowiadania: fragment z pamiętnika Aleksandra Fredry Trzy po trzy, zawierający wspomnienie o kampanii napoleońskiej – opowiadanie historii z subiektywnego punktu widzenia oraz zaprezentowała własne opowiadanie o Adamie Mickiewiczu w Stambule – przybliżenie rzeczywistości polskiego poety emigranta poprzez opowieść wykorzystującą badania historyków literatury, fakty historyczne i elementy fikcyjne. Dr Litwinowicz-Droździel zaakcentowała, że poprzez opowiadanie można nie tylko skutecznie przekazać uczniom wiedzę, lecz również nauczyć posługiwania się słowem, doskonalić umiejętność opisywania świata. Sztuka opowiadania oferuje możliwość bycia sprawcą wydarzeń i autorem. Nawet cudza opowieść, kiedyś przez nas zasłyszana lub przeczytana, staje się częściowo nasza w chwili, gdy ją opowiadamy – wpływa na to nasz głos, nasza wrażliwość, wyobraźnia i pamięć.

Ewa Kondrat w wystąpieniu Storytelling – jak sprzedać wiedzę pokazała na kilku przykładach, jak opowiadanie różnych historii może wpłynąć na zainteresowanie ważnym tematem i przekazać informacje. W swojej pracy konsultanta KPCEN w Toruniu często wykorzystuje zapamiętane, usłyszane kiedyś opowieści, by skłonić uczestników kursów do refleksji nad sposobami pracy z uczniami. Wspomniała o swoim uczestnictwie w projekcie „Te-story”, zakończonym w 2016 roku, propagującym metodę storytellingu w edukacji. Wśród kilku opowieści z ładunkiem dydaktycznym konsultantka przywołała m.in. historię z życia pisarza Stanisława Grzesiuka opisaną w jego powieści Boso, ale w ostrogach, pokazującą, że ocena „na stopień” niesie w sobie ryzyko oceny niesprawiedliwej, naznaczonej osobistym stosunkiem nauczyciela do ucznia, oceniającej zachowanie bardziej od faktycznych umiejętności. Ewa Kondrat prowadzi m.in. zajęcia dotyczące oceniania kształtującego. Techniką storytellingową starała się przekonać uczestników konferencji o słuszności tej metody, opowiadając o uczennicy kochającej książki, która w obecnym systemie oceniania i testowym sprawdzaniu wiedzy została skrzywdzona niesprawiedliwą „dwóją”. Może dzięki tej opowieści przywiązani do tradycyjnego systemu oceniania nauczyciele spostrzegą, że ocenianie kształtujące mówi uczniowi o jego rzeczywistych postępach w nauce, a nie tylko etykietuje?

Storytelling w przygotowaniu warsztatu pracy nauczycieli języków – o tym mówił Krzysztof Strzemeski, anglista prowadzący zajęcia z praktycznej nauki języka angielskiego i dydaktyki przedmiotu ze studentami na UMK. Przygotowując się do wystąpienia na konferencji natknął się na artykuł w angielskim wydaniu „The Guardian”: Ditch the grammar and teach children storytelling instead. Celem tego tekstu było wskazanie, że sprawność w budowaniu opowieści jest bardziej przydatną umiejętnością niż rozbiór zdania wielokrotnie złożonego. W krajach anglojęzycznych storytelling jest bardzo popularnym tematem na wielu konferencjach lub seminariach, nie tylko dotyczących edukacji. Krzysztof Strzemeski wskazał na wiadomości BBC, często posługujące się sformułowaniami today’s story, live the story i wykorzystujące narracje świadków w przekazie jakiejś informacji. Prelegent wspomniał, że obecnie w nauce kładzie się nacisk na twórczą funkcję języka. Nauczanie obcego języka to nie zapamiętywanie wyuczonych słówek, a umiejętność dostosowania sposobu komunikacji do kontekstu sytuacyjnego i kulturowego. Zaprezentował przykłady metod pracy storytellingowych, angażujących uczniów do opowiadania i słuchania, np. My Life Timeline i przekazał kilka zasad dla opowiadającego językowca: opowiadać spontanicznie, ale po przećwiczeniu, utrzymywać kontakt wzrokowy ze słuchaczami, grać głosem, włączać widownię w opowieść. Ze swojego dydaktycznego doświadczenia stwierdził, że doskonalenie sztuki opowiadania jest potrzebne nawet na poziomie uniwersyteckim, bowiem studenci miewają kłopoty ze swobodnym opowiadaniem, ubarwianiem historii, konstruowaniem ich w metodyczny sposób.

W podsumowaniu konferencji nauczyciele wyrazili chęć stosowania metody storytellingowej na lekcjach ze swoimi uczniami. Anna Piątek, dziękując prelegentom, podkreśliła, że szczere przykłady podawane z ich nauczycielskiego doświadczenia są niezwykle cenne, a wprowadzenie w zagadnienie, które od strony teoretycznej i praktycznej zaprezentowała dr Małgorzata Litwinowicz-Droździel, umiejscowiło storytelling w szerszym tle – nie tylko w kontekście nauki szkolnej i uniwersyteckiej, lecz ogólnokulturowej.

Tekst dr Dominika Wojtasińska
Zdjęcia Tadeusz Wański
Pracownia Informacji i Promocji KPCEN w Toruniu